Ilham toxti ependi uyghur oqughuchi atikem rozining pasport iltimasining ret qilinish weqesi heqqide toxtaldi

RFA-Uyghur     Muxbirimiz méhriban

2012-12-20

Ilham toxti ependi radiomiz ziyaritini qobul qilip, yéqinda ghulghulilargha seweb bolghan uyghur oqughuchi atikem rozining pasport iltimasining ret qilinish weqesi heqqide öz qarashlirini otturigha qoydi.

Imaginechina

Xitayning yéngi pasporti. 2012-Yili 8-May, shényang.

Ilham toxti ependi bayanatida atikem rozigha oxshash pasport élishi ret qiliniwatqan ehwalgha nurghunlighan uyghur oqughuchiliri yoluqqanliqini bildürdi. Ilham toxti ependi yene, xitayda belgilengen puqralar érishishke tégishlik qanunlardin uyghurlar behrimen bolalmaywatqan ehwallargha qarita, nöwette atikem rozigha oxshash qanuniy yollar arqiliq öz heq-Hoquqlirini qoghdaydighan uyghur yashlirining barghanche köpiyiwatqanliqini, bu xil yüzlinishke xitay hökümitiningmu diqqet qiliwatqanliqini bildürdi.

Merkizi milletler uniwérsitétining dotsénti, musteqil tetqiqatchi ilham toxti ependi, yéqindin buyan xitay tor betliride ghulghula qozghap, xelqara axbarat wasitiliri we xitayning hökümet metbuatliriningmu diqqitini tartqan uyghur oqughuchi atikem rozining pasport élishi ret qilinghan ehwalning bundin ilgirimu köp qétim yüz bergenlikini eskertip, uyghurlarning pasport béjirishi tes bolushigha oxshash weqelerning xitay hökümitining qanuniy prinsiplirigha xilap qilmish bolghini üchün, xitay ziyaliylirining we hakimiyet sistémisidiki islahat terepdarlirining diqqitini qozghawatqanliqini bildürdi.

Ilham toxti ependi yene, ilgiri pasport élishi ret qilinghan xitay ölkiliride oquwatqan nurghunlighan uyghur oqughuchilarning tor béketliridiki munaziriler hem bu heqtiki metbuat xewerliridin kéyin, özliri turushluq jaylardiki pasport béjirish orunliridin pasportini qayta béjirse bolidighanliqi heqqide uqturush tapshuruwalghanliqini bildürüp, atikem rozigha oxshash qanuniy yollar arqiliq öz heq-Hoquqlirini qoghdaydighan uyghur yashlirining barghanche köpiyiwatqanliqini tekitlidi.

Béyjing milletler uniwérsitétining 3-Yilliq oqughuchisi atikem rozi yéqinqi birnechche aydin buyan az dégende ikki qétim pasportqa iltimas qilghan bolsimu, biraq béyjing sheherlik saqchi idarisi uning iltimasini ret qilghan. Atikem rozi pasport béjirish jeryanida yoluqqan naheqchiliklerge qarita «sina» mikro blogigha pikir yézip, özining milliy kemsitishke uchrighanliqini pash qilghandin kéyin, bu weqe xitaydiki ammiwi tor béketliride ghulghula qozghap, erkin asiya radiosi qatarliq chetel metbuatlirida xewer qilinghan idi shundaqla xitayning yer shari waqti géziti qatarliq axbarat wasitilirimu bu weqe heqqide maqale élan qilghan idi.

Xitayning «yer shari waqti géziti» ning maqaliside béyjing sheherlik pasport béjirish ornining bir ayal emeldari uyghurlargha pasport béjirish heqqide toxtilip, «shinjang puqraliri pasportqa iltimas qilsa, buni bizning béyjing terep qarar qilmaydu. Biz shinjang terepning saqchi orgini bilen alaqiliship, uning qanunluq yaki qanunluq emeslikini tekshürimiz we shuninggha qarap jawab bérimiz» dégenliki, atikem rozining bolsa pasport béjirgüchi xadimdin uning pasport élishining ret qilinishidiki seweb heqqide yazma izahat telep qilghanliqi xewer qilinghan idi.

Ilham toxti ependi uyghur oqughuchi atikem rozining pasport élishi ret qilinghan ehwalning, peqet uyghurlarghila qaritilghan barawersiz siyaset sewebidin yüz bériwatqan ehwal ikenlikini tekitlep, uyghur aptonom rayon dairilirining rayonda dawamlishiwatqan asasiy qanungha xilap qilmishlargha qarita qayta oylinish hem tüzitish élip bérishi zörürlükini tekitlidi.

Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.